Dr. Chandrhas Sonpethkar writes on soundness of mind

Soundness of mind.
By- Dr. Chandrhas Shastri.

मनो हि व्यापकं यस्य
न्यूनाः प्रश्नाः भवन्ति नु।
तस्मात् यतस्व चित्तस्य
विस्तारार्थं सदा सदा॥1॥

ज्याचे मन मोठे, त्याचे प्रश्न कमी होतात. म्हणून चित्ताच्या विस्तारासाठी प्रयत्न कर.

यत्र व्यापकता तत्र
स्वयमायाति शुद्धता । शुद्धतामनुधावेद्धि
स्वयमेव पवित्रता॥2॥

जेथे व्यापकता तेथे शुद्धता, शुद्धता तेथे पवित्रता अनुधावन करतात.

सुखमायाति तत्रैव
नित्यं वसति मानव।
सुखस्यानु च मा धाव वरेण्यमेकमाधवम्॥3॥

सुख तेथेच येते आणि नित्य राहते. पण तू सुखाच्या मागे धावू नकोस. माधवाला वर.

मनसो धवलत्वं हि
माधवः खलु मानव।
अभ्यलंकुरुतः चित्तं
मधुरता च चारुता॥4॥

हे मानवा, मनाचे विशुद्धत्व म्हणजे माधव. मधुरता आणि चारुता मनाला अलंकृत करतात.

सुस्पष्टता विचारस्य चारुतेत्यभिधीयते।
नैष्ठिकता विचारस्य
मधुमाधूर्यमुच्यते ॥5॥

विचाराची सुस्पष्टता म्हणजे सौन्दर्य. विचारांचे एकनिष्ठत्व हेच मधाचे माधूर्य (अत्यधिक मधुरता) होय.

JSK!!!

॥सज्जनकृतिनिर्णयः॥ चन्द्रहासः॥

सज्जनकृतिनिर्णयः।
डा. चन्द्रहास शास्त्री

न प्रष्टव्या गतिस्तेषा
मज्ञात्वा निर्णयन्ति ये।
कृतीस्तु सज्जनानां वै
वीक्षन्ति बाह्यरूपतः ॥1॥
साध्यं ध्येयं च वीक्ष्यं वै
कृतिस्तु मापिका कथम्।
बहिरङ्गे कुरूपापि
सम्यक् स्यादिति सैव च ॥2॥
वञ्चनात् मुञ्चनं कार्यं
कृत्वा विचार्य निर्णयम्।
केवलं दर्शनेनापि
नैव सदैव योग्यता ॥3॥
अतः पार्श्वे स्थितं ध्येय
मुद्दिष्टमवलोकयन्।
परीक्षयति सत्कार्यं
सैव प्राप्नोति वै हितम् ॥4॥
दुर्जनानां तथैवापि
रम्या तु स्याद् कृतिः परम्।
तद्ध्येयमसमीचिनम्
वर्तते पार्श्वतः कृतेः ॥5॥
मधुरमपि तत्त्याज्यं
विषं यत्नेन सर्वथा।
अमधुरोषधं ग्राह्यं
स्वस्य हितस्य हेतवे ॥6॥
पूर्वजैः कथिता नीतिः
स्मरणीया सदैव हि।
हासेनोक्ता पुनस्तत्र
मित्रस्य हितहेतवे ॥7॥

Dr. Chandrhas Shastri writes "Shiv-Stotram" in sanskrit

॥श्रीशिवपञ्चकम्॥
॥चन्द्रहासविरचितम्॥

नमः शिवाय जप्त्वा त्वं 
सहजं प्राप्स्यसे सुखम्।
मा विस्मर महादेवं
शैलजावल्लभं शिवम्।।1॥

तु नम: शिवाय जप करून सहज सुख प्राप्त करशील, पार्वतीप्रिय महादेवाला विसरू नकोस.

नाथः सः सकलानां
तथानाथानां विशेषतः।
जनास्तस्य महाकृपां 
लब्ध्वाऽनन्दीभवन्ति हि।।2॥

ते सर्वांचे नाथ आहेत. अनाथांचे विशेष नाथ आहेत, लोक त्यांची महाकृपा मिळाल्याने आनंदित होतात.

नीलकण्ठो महारुद्रः
शं करोतीति शङ्करः।
हिमाद्रितनयाकान्तः
विश्वनाथो जगत्पिता।।3॥

नीलकंठ, महारुद्र, सर्वांचे कल्याण करणारे शंकरजी पार्वतीचे पती, विश्वनाथ व जगतपिता आहेत. 

नन्दीध्वजः विभूतीशः
भुजंगपरिवेष्टितः। 
रजनीशप्रियः श्वेतः
शिवो मे पातु सत्वरम्।।4॥

नंदी वाहन असणारे, विभूतीश्वर, भुजङ्गानी परिवेष्टित, चन्द्रप्रिय व श्वेतवर्ण अशा शिवजीनी माझे सत्वर रक्षण करावे.

भागीरथीतटे वासः
भक्तजनमनस्स्वपि।
पार्वतीपरमेशः मां
हासं पातु सदा सदा।।5॥

 

भागीरथी तीरावर आणि भक्तजनांच्या मनात निवास करणाऱ्या पार्वतीपरमेश्वराने माझे चन्द्रहासाचे सदा सदा रक्षण करावे. 

 

इति। 

Dr. S. Chandrhas shastri writes on Shree Renuka Mata.

॥श्रीमातापुरवासिनीस्तोत्रम्॥चन्द्रहासविरचितम्॥

यस्यास्स्मरणमात्रेण
मुक्तिः सकलशोकतः।
रेणुकां मातृकां वन्दे
तां मातापुरवासिनीम् ॥1॥

वससि हृदये मेऽपि
मातापुरेऽपि मातृके।
ज्ञातुं न शक्यते लीला
त्रिदेवैः का गतिर्नृणाम् ॥2॥

सद्भक्तवत्सले देवी
भक्तहितपरायणे।
भक्तकल्पलते देवी
शरणं मे ददातु ते ॥3॥

दुर्गे दुर्गस्य सोपान
मारोहयामि सर्वदे।
गिरिमुल्लङ्घ्य मोहस्य
शरणमागतोऽस्म्यहम् ॥4॥

उर्ध्वमोर्ध्वमहं मातः
यथाऽगच्छन् तथा सुखम्।
अनुभवामि सामीप्यं
शरणागतरक्षिके ॥5॥

पूर्वपूण्यं न जानामि
यतस्त्वं मयि स्निह्यसि।
मन्ये त्ववैव वात्सल्यं
तव स्नेहस्य कारणम् ॥6॥

आगतोऽहं सुखेनैव
द्वारं ते भवतारिणी।
उद्घाट्य द्वारमेतद्धि
शरणं ते ददातु मे ॥7॥

नेत्रद्वये सलीलं मे
कथं तद् कथयाम्यहम्।
क्षीणता वेदना नष्टा
दृष्ट्वा मातुः मुखं मम ॥8॥

स्तोत्रस्य पठनं चैव
चापराधक्षमापनम्।
तथा चात्मनिवेदनं
रोदनं भजनं पुनः ॥9॥

तव विस्मरणं मातः
कठोरं मरणादपि।
वरेण्यं मरणं किन्तु
विस्मरणं न सह्यते ॥10॥

न ज्वालयति दुःखं वै
यथा विस्मरणं तव।
स्मरानि त्वां महामाये
कारुण्यनिधिरेणुके ॥11॥

देहि सिंहध्वजे स्थानं
समीपं च ध्रुवं च मे।
क्रीडेयं सह सिंहेन
पूर्णामीहां करोतु मे ॥12॥

निर्दालयामि दोषान्स्तान्
गुणान्नङ्गीकरोमि च।
इत्यर्थं काङ्क्षये मातः
कृपां तव दयानिधे ॥13॥

सर्वेश्वरी जगन्माता
देवमाता कुलेश्वरी।
प्रसन्ना सर्वदा देवी
पातु सुतं भवानि माम् ॥14॥

चरणकमले ध्यायनानतोस्म्यहमम्बिके।
स्वीकुरु भक्तरूपेण मां भक्तवत्सले शिवे ॥15॥

दृष्ट्वा त्वां विहसन्तीं वै
सर्वाशाः सफला मम।
ताम्बुलं च मुखे दृष्ट्वा
धन्योऽहमद्य मातृके ॥16॥

हासः विरमतीत्युक्त्वा
स्वमर्पयति पादयोः।
कृपया चन्द्रशेखर्याः
चन्द्रोऽद्य मुदति क्षणे ॥17॥

Dr. Chandrhas Shastri writes on "Bhakti" in Sanskrit stanzas.

डॉ. चन्द्रहास शास्त्री सोनपेठकर 

चन्द्रहासविरचितं काव्यम् 

॥ भक्तिदेवीं नमाम्यहम् ॥

दीनता महदैश्वर्यं
तथैश्वर्यं हि दीनता।
भक्तेर्विशेषतां पश्य
कथमियं जनोत्तरा॥1॥

दीनता हे मोठे ऐश्वर्य व ऐश्वर्य ही मोठी दीनता अशी भक्तीची विशेषता पहा; ती कशी लोकोत्तर आहे. 

कृष्णवर्णः प्रियो जातः
कालिकाकृष्णकारणात्।
भक्तोच्छिष्टफलं रामो
खादितवान् सुखेन हि ॥2॥

कालिका माता व् श्रीकृष्णामुळे कृष्ण वर्ण प्रिय झाला, भक्ताने उष्टे  केलेले फल श्रीरामाने सुखाने खाल्ले.

त्रिषु योगेषु सत्यं यद्
भक्तिरेव गरीयसी।
ज्ञानवैराग्ययोर्माता
सकलहितकारिणी॥3॥

तीनही योगांमध्ये भक्तीच श्रेष्ठ आहे. ज्ञान व वैराग्य यांची ती माता आहे. ती सर्वांचे हित करणारी आहे.

नवधा मधुरा दिव्या
दुर्लभा पंचमा तथा।
महाराष्ट्रे विशेषेण
विहरन्ती युगे युगे॥4॥

ती नऊ प्रकारची, दिव्य, पाचवा पुरुषार्थ अशी आहे. महाराष्ट्रात ती युगानुयुगे विशेष करून विहार करीत आहे.

उद्धवोत्कर्षकुर्वन्तीं
भक्तिदेवीं नमाम्यहम्।
भारतफलदात्रीं तां
नमामि कृष्णचन्द्रिकाम् ॥5॥

उद्धवाचा उत्कर्ष करणाऱ्या भक्तिदेवीला मी नमस्कार करतो.  अर्जुनाला फल देणाऱ्या त्या कृष्णचंद्रिकेला नमस्कार करतो.

क्रीयते कर्म सद्भिर्वै
ज्ञानं तु विद्यते सदा।
विशिष्टविषयो भक्ति
राविर्भवति सा स्वयम् ॥6॥

सज्जनांकडून कर्म केले जाते. ज्ञान तर असतेच, भक्ति मात्र विशिष्टविषय आहे. ती स्वयमेव प्रकट होते.

नित्या च शुद्धसत्वा च
हृदयाह्लादिनी तथा ।
तापसंतापसंहर्त्री
मधुरा मोददायिनी ॥7॥

नित्य, शुद्ध सत्त्वयुक्त तसेच हृदयाला आह्लादित करणारी, ताप व संताप संहार करणारी, मधुरा व आनन्ददायिनी अशी ती आहे.

शैवी च वैष्णवी चेय
मक्षदा मोक्षदायिनी।
प्रार्थना चन्द्रहासस्य 
भक्तिस्तु मे सदा हृदि ॥8॥

शैवी आणि वैष्णवी, अविनाशी दृष्टी प्रदान करणारी मोक्षदायिनी अशी ती भक्ति नेहमी माझ्या हृदयात असावी, अशी चन्द्रहासाची प्रार्थना आहे.

जय श्रीकृष्ण! 

॥देवदर्शनम्॥चन्द्रहासः॥

॥देवदर्शनम्॥चन्द्रहासः॥

प्रकटनस्य देवस्य
न प्रश्नः वर्तते खलु।
दृष्टेः प्रश्नोऽस्ति नः परम्
सा प्रभवति वा न वा॥

प्रश्न देव दिसण्याचा नसतोच मुळी. प्रश्न असतो तो आमच्या दृष्टीचा; ती समर्थ आहे वा नाही.

देवोऽदृष्टो तथापीह
देवतुल्यः विलोकितः।
तस्माद् कल्पय देवत्वं
दृष्टिविकाससाधनम्॥

येथे देवाला पाहीले नाही तथापि देवतुल्य माणसे पाहीली. त्यावरून तू देवत्वाची कल्पना कर. हे दृष्टिविकसनाचे साधन आहे.

येषां दृष्टिः स्थिरोत्तमा
देवं पश्यन्ति ते जनाः।
ततः पश्यन्ति तद् रूपं
जले स्थले च पर्वते॥

ज्यांची दृष्टी स्थिर व उत्तम झाली आहे; ते लोक देवाला पाहतात. नंतर ते त्याचे रूप जल, स्थल, पर्वत अर्थात सर्वत्र पाहतात.